Ontstaan en herkomst van edelstenen
Edelstenen zijn tussen de drie miljard en enkele tientallen miljoenen jaren geleden door processen in de aarde ontstaan en ze hebben dus een flinke rit achter de rug. Deze reis begon rond de tijd van het ontstaan van onze planeet. Een klein mineraalfragment van zirkoon dat in West-Australië is ontdekt, is 4,4 miljard jaar oud en is daarmee het oudste bekende object op aarde. Dat is behoorlijk indrukwekkend, aangezien de aarde nog geen 150 miljoen jaar daarvoor was ontstaan!
Edelstenen zijn onder het aardoppervlak gevormd in een variëteit aan verschillende omgevingen, in drie verschillende soorten gesteente:
- Stollingsgesteente ontstaat door het afkoelen en hard worden van magma of lava (bijv. basalt en graniet).
- Metamorfgesteente ontstaat wanneer stollingsgesteente, sedimentair gesteente of ander metamorf gesteente een fysieke verandering ondergaat door extreme hitte of druk.
- Sedimentairgesteente ontstaat door de afzetting van sedimenten (bijv. zandsteen).
Ook al kunnen sommige stenen ontstaanin meer dan één omgeving, de vorming van edelstenen is grofweg onderverdeeld in vier processen: gesmolten gesteente en geassocieerde vloeistoff en (bijv. amethist, granaat, robijn, saffi er en smaragd), veranderingen in de omgeving (bijv. andalusiet, kyaniet, lapis lazuli, tanzaniet en tijgeroog), oppervlaktewater (bijv. agaat, malachiet, opaal en turkoois) en vorming in de aardmantel (bijv. diamant en peridoot).
In de oudheid waren de meeste ontdekkingen van edelstenen louter toevallige ontdekkingen van stenen nabij het aardoppervlak. Zelfs vandaag de dag is het vinden van gekleurde edelstenen nog steeds een kwestie van observatie en geluk. Vergeleken met de intensieve wetenschappelijke methoden die men toepast bij de exploratie van diamanten, gaat het er bij het zoeken naar gekleurde edelstenen nog ronduit primitief aan toe. Afgezien van de mechanisatie, gaat het graven naar gekleurde edelstenen in essentie nog steeds op dezelfde manier als duizend jaar geleden, waarbij volharding, handwerktuigen en keihard werken de voornaamste ingrediënten zijn.
De edelsteenafzetting is de plek waar de edelstenen voorkomen. De afzetting wordt een ‘mijn’ genoemd wanneer deze is afgegraven. Eén edelsteenafzetting kan vele mijnen hebben. Alluviale mijnbouw is de voornaamste manier waarop men edelstenen wint. Bij deze methode haalt men de stenen uit sedimentaire afzettingen, ook wel secundaire afzettingen of ‘placers’ genaamd, omdat de edelstenen niet worden gevonden in het gesteente waarin ze zijn ontstaan. Deze afzettingen zijn ontstaan door de erosie van moedergesteente. Hierbij zoekt men in rivierbeddingen, in sedimentaire afzettingen onder het aardoppervlak en op de bodem van de zee. Men wast of zeeft vervolgens de opgegraven aarde, om zo met behulp van de zwaartekracht de ruwe edelstenen hieraan te onttrekken.
Ruw materiaal dat afkomstig is uit alluviale afzettingen is doorgaans verweerd, waarbij het vol zit met krassen en barstjes. Dit is echter gunstig, aangezien op deze manier het kaf reeds van het koren is gescheiden. Hierdoor leveren alluviale afzettingen meestal een hoger percentage op aan kristallen die van edelsteenkwaliteit zijn, dan afzettingen van primair moedergesteente, waar men edelstenen afb ikt van de steen waarin ze gevormd zijn of vastzitten. Ze mogen dan een lange tijd in de grond zitten, wanneer ze eenmaal zijn ontdekt, worden de meeste edelstenen in betrekkelijk korte tijd opgegraven en omgetoverd tot sieraden. Vanaf het moment van opgraven duurt het meestal één tot drie jaar tot een edelsteen als sieraad verkocht wordt. Dit kan ook slechts een kwestie van enkele maanden zijn, of van meer dan tien jaar. De aanvoerlijn in de industrie voor gekleurde edelstenen is een lange en het is niet ongebruikelijk dat een edelsteen wel zeven keer van eigenaar wisselt, voor deze in een sieraad wordt gezet en aan een klant verkocht.
In zijn boek ‘Gemstones: Quality and Value, Volume 1’, schrijft Yasukazu Suwa dat de huidige jaarlijkse mijnproductie van edelstenen ongeveer één dertigste bedraagt van de totale productie uit het verleden. Hierbij neemt hij in aanmerking dat edelstenen (ongeveer) eens in de 30 jaar terug kunnen keren op de markt, waarbij hij inschat dat elk jaar een volume vergelijkbaar met dat van nieuw opgegraven edelstenen terugkeert op de markt. En verder ontdekt men nog steeds nieuwe edelsteenafzettingen (paraibatoermalijn in Mozambique) en kunnen oude afzettingen opnieuw gaan produceren (Russische alexandriet). Het is daarom voor elke edelsteenliefhebber de moeite waard om op de hoogte te blijven van nieuwe ontdekkingen en van de huidige beschikbaarheid van edelstenen.
Amerika
COLOMBIA
AAA smaragd, smaragd
MEXICO
Agaat, apatiet, chalcedoon, vuur opaal, gelei opaal, matrix opaal
BRAZILIË
AAA smaragd, agaat, amethist, andalusiet, apatiet, aquamarijn, blauw vuur opaal, chalcedoon, chrysoberyl, citrien, vuur opaal, fluoriet, Green Amethyst, Sky Blue Topaz, Indicolite, Imperial Topaz, Carneool, Kunziet, Londen Blue Topaz, maansteen, morganite, mystiek -Topas, Paraiba toermalijn, Petalite, Fuchsia toermalijn, rozenkwarts, rubellite, Zwitserland Blue Topaz, Emerald, sphene, tijgeroog
BOLIVIA
Ametrine
URUGUAY
Amethist, citrien, carneool
VS
Chalcedoon, Morganite, Peridot, Turquoise
Afrika
NIGERIA
Aquamarine, Blue Sapphire, Heliodor, Indicolite, Kunziet, mandarijn granaat, Veelkleurige Toermalijn, Paraiba Toermalijn, Roze gekleurde toermalijn, Rubellite
ETHIOPIE
Fire Opal
TANZANIA
AAA tanzaniet, AAA Tanzaniaanse robijn, alexandriet, aquamarijn, blauwe saffier, blauwe spinel, chalcedoon, chrysoberyl, citrien, kostbare rode spinel, Indicolite, malachiet, mandarijn granaat, maansteen, Padparadschafarbener Sapphire, Peridot, Fuchsia Sapphire, Fuchsia spinel, fuchsia toermalijn, paarse spinel, Rhodolite, Rozenkwarts, Rubellite, spessartien, Tanzaniaanse robijn, tanzaniet, tsavorite, witte saffier, zirkonia
MALAWI
Indigolith
ZAMBIA
AAA smaragd, AAA aquamarijn, amethist, aquamarijn, chrysoberyl, citrien, malachiet, smaragd
ZUID-AFRIKA
Agaat, chalcedoon, peridoot, rozenkwarts, tijgeroog
D.R.C.
Blauw-groene toermalijn, Indicolite
KENIA
Amethyst, Blue Sapphire, Indicolite, peridoot, robijn, tsavorite
MADAGASCAR
Alexandriet, amethist, apatiet, aquamarijn, blauwe saffier, chalcedoon, chrysoberyl, citrien, kostbare rode spinel, Fancy Sapphire, hemimorphite, Indicolite, Spinel, Carneool, Kunziet, Labradoriet, Maansteen, Morganite, Padparadschafarbener Sapphire, Fuchsia Sapphire, Rhodolite, Rozenkwarts, rubellite, robijn, zon steen, sphene, Star Ruby, Sapphire White
MOZAMBIQUE
Andalusiet, apatiet, aquamarijn, citrien, Indicolite, koper toermalijn, Mozambique granaat, Paraíba toermalijn, rozenkwarts, rubellite, ruby, ruby ster
ZIMBABWE
Chrysoberyl, smaragd
Namibië
Aquamarijn, Demantoid, malachiet, mandarijn granaat, morganite, tijgeroog
Azië
PAKISTAN
Kunziet, Lapis Lazuli, Peridot, Emerald, sphene
IRAN
turkoois
AFGHANISTAN
Kunziet, Lapis Lazuli, Morganite, Peridot, Turquoise
RUSLAND
AAA Emerald, Amber, chrysoberyl, oog chrysoberyl kat, Demantoid, Heliodoor, Morganite, Russisch diopsiet, Emerald, White Topaz
NEPAL
Kyanite
TIBET
Kyanite
CHINA
Blauwe saffier, jade (nefriet), labradoriet, peridoot, gekweekte zoetwater parel, turquoise
INDIA
Agaat, Alexandrite, chalcedoon, chrysoberyl, fluoriet, ioliet, carneool, labradoriet, maansteen, rhodoliet, robijn, zon steen, ster robijn, tijgeroog, turkoois
JAPAN
Süßwasserzuchtperle
Myanmar (Birma)
Jade, Ruby, Ruby Star
Sri Lanka (Ceylon)
Andalusiet, Apatiet, blauwe saffier, chrysoberyl, oog chrysoberyl kat, mooie saffier, Indicolite, Ioliet, carneool, maansteen, Padparadschafarbener saffier, Padparadscha Sapphire, Fuchsia Sapphire, Rhodolite, Ruby, sphene, Star Ruby, Sapphire White
CAMBODJA
Blue Sapphire, Ratanakiri Zirkoon
VIETNAM
Blauwe saffier, kostbare rode spinel, Padparadscha saffier, spinel Fuchsia, Paars Spinel, Ruby, Ruby Star
THAILAND
Blue Sapphire, Fancy Sapphire, Ruby, Black Star Sapphire
Australië en Oceanië
AUSTRALIË
Blauwe saffier, chrysopraas, Fancy Sapphire, Black Opal helft, gelei opaal, matrix opaal, Black Opal, South Sea Pearl, Tiger Eye, White Opal
TAHITI
Tahitiparel
